oleh Mohd Azis Ngah
SELAIN mahir bertukang, Melayu Rao juga pakar membuat perangkap burung yang suatu ketika dulu pernah menjadi kebanggaan mereka kerana itulah kegiatan sampingan yang dijadikan hiburan dan punca mencari rezeki.
Warisan itu ialah tradisi turun temurun nenek moyang mereka sejak dulu ketika gerombolan awal orang Rao yang merantau ke Tanah Melayu secara berperingkat. Ia diubah suai mengikat keperluan setempat, tetapi masih mengekalkan ciri tersendiri.
Seorang peniaga, Nasaruddin Md Yaseh, 58, antara pemilik beberapa perangkap yang lebih dikenali sebagai jobak di kalangan orang Rao, yang ada antaranya berusia lebih 50 tahun tetapi masih elok dan berfungsi dengan baik.
Satu daripada perangkap burung yang popular ialah jobak serindit yang mempunyai empat pintu. Strukturnya diperbuat daripada kayu dan bilah dindingnya menggunakan kulit bertam. Perangkap itu berfungsi dengan memasang semua empat pintu perangkap dan biasanya dipasang ketika musim buah terutama di awal musim pokok durian mula berbunga.
Satu lagi jobak serindit mempunyai dua pintu tetapi rangkanya diperbuat daripada rotan menggunakan konsep yang sama iaitu burung akan terperangkap di dalam jobak jika terpijak tali yang bersambung dengan pintu perangkap.
Di dalam jobak itu mempunyai ruangan khas untuk meletakkan burung pemikat yang berfungsi memanggil burung lain yang di sekitar kawasan perangkap. Ia turut mengandungi bekas makanan dan minuman untuk burung yang terperangkap bagi mengelaknya mati.
Jobak tekukur pula diperbuat daripada dawai yang dipasang pada rangka kayu. Ia juga mempunyai satu ruangan untuk burung denak serta mempunyai dua ‘reman’ yang berfungsi seperti jala ikan. Jika burung hinggap dan memijak kayu panjang, jaring akan terjatuh menyebabkan burung terperangkap di dalamnya.
Nasaruddin berkata, kebanyakan jobak dibuat menggunakan kayu bulang kuning dan mempunyai batang berduri.
“Itu kayu asal yang digunakan sebagai asas membuat jobak, tetapi sekarang orang ada banyak pilihan. Kayu itu biasanya digunakan sebagai tiang seri jobak, mempunyai tempat sangkut khas untuk meletak tangan.
“Kebiasaannya, kayu yang baru dipotong dijemur kering kira-kira sebulan kerana semakin kering kayu itu, ia semakin bagus. Bagaimanapun, kita mesti belah kayu itu ketika masih bergetah sebab ia lembut,” katanya yang menegaskan, perangkap burung lama boleh bertahan lebih 50 tahun.
Antara perangkap yang biasa digunakan ialah sangkar puyuh diperbuat daripada kulit rotan serta buluh, manakala perangkap jenis racik digunakan khas untuk menangkap ayam hutan atau burung tekukur.
Sangkar puyuh mempunyai penutup penuh serta tempat berpijak dengan dindingnya diperbuat daripada kulit rotan yang dianyam teliti.
Satu lagi warisan yang masih kekal dan digunakan ialah beduk yang digelar kotok oleh orang Gopeng, manakala di Tapah ia dikenali sebagai kerantong.
Apa pun gelarannya, alat perhubungan atau komunikasi tradisi itu masih digunakan di surau dengan pelbagai tujuan.
Selain menandakan waktu solat lima kali sehari, kotok juga digunakan jika berlaku kematian atau memanggil penduduk untuk berhimpun. Kayu yang ditebuk itu mempunyai lubang khas serta pemukul yang digelar alu kratong.
INFO: Teknik menggunakan kotok
Ketuk pemula: banyak kali
7 kali ketuk: tanda kematian
5 atau 6 kali: berlaku sesuatu kejadian
Waktu solat: Subuh (2), Maghrib (3), Zohor, Asar dan Isyak (4).
Warisan itu ialah tradisi turun temurun nenek moyang mereka sejak dulu ketika gerombolan awal orang Rao yang merantau ke Tanah Melayu secara berperingkat. Ia diubah suai mengikat keperluan setempat, tetapi masih mengekalkan ciri tersendiri.
Seorang peniaga, Nasaruddin Md Yaseh, 58, antara pemilik beberapa perangkap yang lebih dikenali sebagai jobak di kalangan orang Rao, yang ada antaranya berusia lebih 50 tahun tetapi masih elok dan berfungsi dengan baik.
Satu daripada perangkap burung yang popular ialah jobak serindit yang mempunyai empat pintu. Strukturnya diperbuat daripada kayu dan bilah dindingnya menggunakan kulit bertam. Perangkap itu berfungsi dengan memasang semua empat pintu perangkap dan biasanya dipasang ketika musim buah terutama di awal musim pokok durian mula berbunga.
Satu lagi jobak serindit mempunyai dua pintu tetapi rangkanya diperbuat daripada rotan menggunakan konsep yang sama iaitu burung akan terperangkap di dalam jobak jika terpijak tali yang bersambung dengan pintu perangkap.
Di dalam jobak itu mempunyai ruangan khas untuk meletakkan burung pemikat yang berfungsi memanggil burung lain yang di sekitar kawasan perangkap. Ia turut mengandungi bekas makanan dan minuman untuk burung yang terperangkap bagi mengelaknya mati.
Jobak tekukur pula diperbuat daripada dawai yang dipasang pada rangka kayu. Ia juga mempunyai satu ruangan untuk burung denak serta mempunyai dua ‘reman’ yang berfungsi seperti jala ikan. Jika burung hinggap dan memijak kayu panjang, jaring akan terjatuh menyebabkan burung terperangkap di dalamnya.
Nasaruddin berkata, kebanyakan jobak dibuat menggunakan kayu bulang kuning dan mempunyai batang berduri.
“Itu kayu asal yang digunakan sebagai asas membuat jobak, tetapi sekarang orang ada banyak pilihan. Kayu itu biasanya digunakan sebagai tiang seri jobak, mempunyai tempat sangkut khas untuk meletak tangan.
“Kebiasaannya, kayu yang baru dipotong dijemur kering kira-kira sebulan kerana semakin kering kayu itu, ia semakin bagus. Bagaimanapun, kita mesti belah kayu itu ketika masih bergetah sebab ia lembut,” katanya yang menegaskan, perangkap burung lama boleh bertahan lebih 50 tahun.
Antara perangkap yang biasa digunakan ialah sangkar puyuh diperbuat daripada kulit rotan serta buluh, manakala perangkap jenis racik digunakan khas untuk menangkap ayam hutan atau burung tekukur.
Sangkar puyuh mempunyai penutup penuh serta tempat berpijak dengan dindingnya diperbuat daripada kulit rotan yang dianyam teliti.
Satu lagi warisan yang masih kekal dan digunakan ialah beduk yang digelar kotok oleh orang Gopeng, manakala di Tapah ia dikenali sebagai kerantong.
Apa pun gelarannya, alat perhubungan atau komunikasi tradisi itu masih digunakan di surau dengan pelbagai tujuan.
Selain menandakan waktu solat lima kali sehari, kotok juga digunakan jika berlaku kematian atau memanggil penduduk untuk berhimpun. Kayu yang ditebuk itu mempunyai lubang khas serta pemukul yang digelar alu kratong.
INFO: Teknik menggunakan kotok
Tiada ulasan:
Catat Ulasan